(Trích Chú Nghĩa Thanh Sĩ Trong PGHH)
Chúng ta học theo lễ độ và biết lễ độ là một cử chỉ rất lịch sự của con người đạo lý, song nếu chúng ta chỉ dùng lễ độ để sơn vẽ bên ngoài, còn bên trong chúng ta chứa đầy vạy tà bất chánh, thì việc lễ độ ấy đâu có giá trị. Chẳng những thế, nó còn khiến kẻ khác đem lòng khinh miệt ta là kẻ giả dối. Khi họ cho ta là kẻ giả dối thì việc làm và lời nói của ta họ đâu tin tưởng.
Vì thế đứng sát mục lễ độ là mục công chánh. Chúng ta vừa giữ lễ độ ở hình dáng bên ngoài thân thể, vừa bảo trì những điều công chánh ở bên trong tâm trí. Ngoài có lễ độ, trong có công chánh thì cái công chánh ấy sẽ như là cội cây rất vững chắc, lại có được hoa lá sum sê khiến trở nên tốt đẹp khác thường.
Bởi sự quan yếu ấy, hôm nay chúng ta tham khảo đến việc công chánh:
“Làm gian ác là quỉ là ma,
Làm chơn chánh là Tiên là Phật”.
Và
“Đấng Thần minh công bình trực dạ,
Đâu ăn lo đổi họa làm may”
Đó là hai đoạn văn của Đức Thầy đã viết. Trong hai câu nầy, Thầy bảo chúng ta rằng: Muốn biết kẻ đó ma quỉ hay là Phật Tiên thì hãy nhắm vào việc làm của họ hiện giờ thì hiểu ngay: Hễ người làm gian ác tức là ma quỉ; còn kẻ làm chơn chánh tức là Phật Tiên. Và điều nầy mọi ngườii muốn biết ngày kia mình thành Phật hay thành ma thì khỏi cần hỏi ai, hãy tự xét lấy việc làm của mình chánh chơn hay ác thì tự tâm mình đủ biết rõ.
“Đấng Thần minh công bình trực dạ,
Đâu ăn lo đổi họa làm may”
Đó là hai đoạn văn của Đức Thầy đã viết. Trong hai câu nầy, Thầy bảo chúng ta rằng: Muốn biết kẻ đó ma quỉ hay là Phật Tiên thì hãy nhắm vào việc làm của họ hiện giờ thì hiểu ngay: Hễ người làm gian ác tức là ma quỉ; còn kẻ làm chơn chánh tức là Phật Tiên. Và điều nầy mọi ngườii muốn biết ngày kia mình thành Phật hay thành ma thì khỏi cần hỏi ai, hãy tự xét lấy việc làm của mình chánh chơn hay ác thì tự tâm mình đủ biết rõ.
Có câu:”Hành tàng hư thiệt tự gia tri, họa phước nhân do cánh vấn thùy”. Việc làm của mình thiệt hay giả thì mình tự biết, mà họa hay phước đều do ở chỗ đó mà ra khỏi cần hỏi ai.
Thêm nữa với các bực Thần minh luôn luôn ngay thẳng, thường tuần du xem xét tất cả nhơn dân, nếu kẻ nào làm lành các Ngài ủng hộ, còn kẻ nào làm dữ các Ngài chiếu theo luật Trời mà trị tội. Kẻ có tội lỗi quá nhiều, dù dâng lễ lộc, cúng ái, chè xôi cho các Ngài, các Ngài cũng không thể tha tội được, vì các Ngài không dùng hối lộ như kẻ giả dối ở hồng trần. Đó là hai đoạn văn tổng mạo của bài công chánh.
Thêm nữa với các bực Thần minh luôn luôn ngay thẳng, thường tuần du xem xét tất cả nhơn dân, nếu kẻ nào làm lành các Ngài ủng hộ, còn kẻ nào làm dữ các Ngài chiếu theo luật Trời mà trị tội. Kẻ có tội lỗi quá nhiều, dù dâng lễ lộc, cúng ái, chè xôi cho các Ngài, các Ngài cũng không thể tha tội được, vì các Ngài không dùng hối lộ như kẻ giả dối ở hồng trần. Đó là hai đoạn văn tổng mạo của bài công chánh.
Thường thấy những kẻ chuyên làm những việc phi nhân, phi nghĩa mà họ được hưởng cảnh giàu có sang trọng. Nhưng mà họ chẳng thật sung sướng, vì họ nhớ lại việc làm của họ rất vô nhân nghĩa nên họ cứ mãi phập phòng lo sợ. Họ lo sợ việc làm tội lỗi của họ vừa qua đã gây thù oán với mọi người rất nhiều, nếu có cơ hội tốt cho kẻ bị họ bóc lột thì họ không tránh khỏi việc trả đũa, thì với sự giàu có của họ đang thọ hưởng hiện tại không bằng một tên nông dân tuy khổ về xác thịt mà họ được thong thả về mặt tinh thần. Chẳng những thế thôi, họ còn thấy người xung quanh thường có những cách đối đãi với họ rất lạt lẽo, vì rằng trong khi họ có của tiền không xuất đồng bạc hay bát cơm để bố thí cho kẻ xung quanh, nên kẻ xung quanh đối với họ hoàn toàn là người dưng kẻ lạ, nhất là người ta không bao giờ cảm tình những việc làm bất chánh của họ. Thế thì dù được sống trên đống bạc, ở trong tháp ngà, mà người xung quanh không ưa, không thích, thì cái sống ấy, nào khác ở trong rừng sâu, núi thẩm, không vui vẻ, không thú vị chút nào hết.
Như đã kể qua, chúng ta thấy những kẻ làm bất chánh họ phập phòng lo sợ kẻ khác trả thù và mọi người xung quanh đều lãnh đạm với họ, vì vậy họ thấy ngày cũng như đêm bị sự hình phạt của lương tâm, ăn không biết ngon, ngủ không được yên, không được khoái lạc như kẻ khác. Điều nầy cũng làm cho chúng ta tỉnh thức.
Lòng của mỗi người như tòa án, nếu việc làm phải thì thấy nó vui vẻ nhẹ nhàng; còn làm quấy thì thấy nó buồn bã nặng trịu. Khi làm phải dường như trong lòng thúc đẩy cho ta làm thêm; nhược bằng làm quấy tựa hồ cõi òng răn đe khiển trách cho ta dừng lại. Tòa án lương tâm rất công bình, không một việc nào giấu giếm nó được. Nếu mỗi người tuân theo tòa án của lòng mình, thì không khi nào lâm vào vòng tội lỗi thái thậm.
Với những kẻ làm việc bất chánh, trong lúc sống đã bị mọi nười xung quanh không yêu vì không kính nể, sau khi thác linh hồn phải sa đọa, vào các giới thấp thỏi: địa ngục, ngạ quỉ, súc sanh chẳng hạn, thật là cực kỳ thống khổ. Huống nữa, những hành động bất chánh của họ, không riêng họ chịu lấy tai hại mà họ còn gieo rắc tai hại ấy cho gia đình của họ chịu nữa. Việc lây họa ấy, như đi chung một chiếc thuyền, chỉ một người lật mái chèo, thuyền bị đắm thì mọi người trong thuyền đều bị chết chìm, chớ không riêng người đó chịu.
Được hiểu việc làm bất chánh có tai hại dường ấy, nên chúng ta cố gắng thực hiện cho đời mình công chánh trong việc làm, ý nghĩ và lời nói, như:
1– Người ở công chánh về mặt hành động dù rằng có món lợi đem lại to gấp muôn lần số tiền của mình đã có mà thấy rằng nó rất tai hại cho người khác, thì mình nhứt định không làm. Tại sao ? Vì nếu làm ra việc đó chỉ được giàu có tiền của mà bị kẻ khi người ngạo mất cả thân danh và giá trị của mình thì cái giàu ấy có quí gì?
2– Người ở công chánh, với l i nói ra được người khác cúi đầu sợ sệt, mà lời nói ấy rất bất nghĩa, thà à chịu câm chớ không nói ra. Trường hợp hay nặng lời kẻ dưới, thường xảy ra trong giới có quyền. Khi có quyền, nói cách nào kẻ dưới cũng làm tai để nghe, mặc dù lời ấy không hợp đạo nghĩa, không thích nhơn tâm. Tuy họ không dám cải, hay chống lại lời mình, nhưng nếu ngày kia địa vị mình bị mất, quyền hạn không còn, thì câu nói của mình khi trước, họ sẽ nhắc lại để nhiếc mắng xài xể rất cay đắng. Thế là việc làm nào của mình sớm muộn gì cũng trả lại cho mình được cả. Đã xét và hiểu như thế, thì l i nói không chánh được kẻ khác sợ sệt, với kẻ học đạo không hề nói.
3 – Người có công chánh, với lòng của họ o nghĩ điều nào, toan tính việc chi tuy kẻ khác không thấy biết, vì nó không hình ảnh, nhưng riêng phần họ tự biết rõ ràng, khi thấy cái lo nghĩ ấy quấy, toan tính ấy bất chánh thì họ tức khắc ngăn ngừa, chận đứng lại không để phát lộ ra ngoài cho kẻ khác thấy, nghĩa là họ đã trừ nó khi còn nằm trong ngòi, chớ không để nó nẩy mầm mọc ra ngoài sẽ khó bề trừ được. Song muốn việc làm nầy có hiệu quả hơn, không những mình vừa trừ bỏ ý nghĩ xằn bậy, lại vừa biết hổ thẹn. Tự thấy nó chẳng khác trong nhà có bếp un thì cả nhà đều bị khói mờ mịt: một người làm quấy nếu không hối cải được, thì cả nhà phải hại lây. Vả lại, người sớm trừ được ý nghĩ quấy thì không còn phải nhiều lầm lỗi nơi thân, điên đảo đầu óc, tâm trí sẽ trở lại thanh tịnh sáng suốt.
4– Người ở công chánh, mỗi khi nhìn ra vật chi thấy nó bất chánh, thì họ kể như không biết và không cần biết đến, chớ không để mắt nhìn vào chỗ vạy vò ấy làm cho nó hút kết vào đầu óc của họ những việc bất hảo. Có thế mới tránh cho họ khỏi bị ấn tượng hình ảnh nhơ xấu vào đầu óc, mất cả sáng suốt và mờ mịt cả đôi mắt tinh minh.
5– Người có công chánh những tiếng đờn, tiếng quyển, nói lãnh lót có ý nghĩa không được chánh đáng, không hợp đạo lý thà họ chịu điếc, chớ họ không nghe điều quấy làm cho mất chơn thính giác của họ, nói rõ hơn, những lời lẽ bất chánh thì họ sẽ đưa nó ra ngoài tai. Còn nếu tiếng nào hay ho chánh đáng thì họ sẽ đem vào đầu óc. Có được như vậy sự nghe của họ mới thính và không còn nghe lầm lộn lời nói của kẻ khác.
6 – Người có công chánh về miếng ăn, tuy rằng con người sống phải như ăn, nhưng họ không đụng đâu ăn đó; những miếng ăn ất chánh của kẻ khác quăng ra hay mời cách lơ là, thà họ chịu chết chớ không thể ăn. Nhờ đó họ mới giữ còn đức độ liêm sĩ khỏi bị người khinh khi, vì miếng ăn.
7 – Người ở công chánh, chỗ không thích hợp đạo lý và chưa phải lúc đi tới thì dù cho có phồn thịnh hay danh thắng cách mấy họ cũng không đến. Họ không vì sự xúi biểu của người khác hay tự mình háo kỳ mà đi ại những chỗ chưa phải lúc. Nhứt là thời kỳ loạn lạc chia rẽ có nhiều nơi không được thích hợp nếu mình đến đó sẽ có những tai hại.
3 – Người có công chánh, với lòng của họ o nghĩ điều nào, toan tính việc chi tuy kẻ khác không thấy biết, vì nó không hình ảnh, nhưng riêng phần họ tự biết rõ ràng, khi thấy cái lo nghĩ ấy quấy, toan tính ấy bất chánh thì họ tức khắc ngăn ngừa, chận đứng lại không để phát lộ ra ngoài cho kẻ khác thấy, nghĩa là họ đã trừ nó khi còn nằm trong ngòi, chớ không để nó nẩy mầm mọc ra ngoài sẽ khó bề trừ được. Song muốn việc làm nầy có hiệu quả hơn, không những mình vừa trừ bỏ ý nghĩ xằn bậy, lại vừa biết hổ thẹn. Tự thấy nó chẳng khác trong nhà có bếp un thì cả nhà đều bị khói mờ mịt: một người làm quấy nếu không hối cải được, thì cả nhà phải hại lây. Vả lại, người sớm trừ được ý nghĩ quấy thì không còn phải nhiều lầm lỗi nơi thân, điên đảo đầu óc, tâm trí sẽ trở lại thanh tịnh sáng suốt.
4– Người ở công chánh, mỗi khi nhìn ra vật chi thấy nó bất chánh, thì họ kể như không biết và không cần biết đến, chớ không để mắt nhìn vào chỗ vạy vò ấy làm cho nó hút kết vào đầu óc của họ những việc bất hảo. Có thế mới tránh cho họ khỏi bị ấn tượng hình ảnh nhơ xấu vào đầu óc, mất cả sáng suốt và mờ mịt cả đôi mắt tinh minh.
5– Người có công chánh những tiếng đờn, tiếng quyển, nói lãnh lót có ý nghĩa không được chánh đáng, không hợp đạo lý thà họ chịu điếc, chớ họ không nghe điều quấy làm cho mất chơn thính giác của họ, nói rõ hơn, những lời lẽ bất chánh thì họ sẽ đưa nó ra ngoài tai. Còn nếu tiếng nào hay ho chánh đáng thì họ sẽ đem vào đầu óc. Có được như vậy sự nghe của họ mới thính và không còn nghe lầm lộn lời nói của kẻ khác.
6 – Người có công chánh về miếng ăn, tuy rằng con người sống phải như ăn, nhưng họ không đụng đâu ăn đó; những miếng ăn ất chánh của kẻ khác quăng ra hay mời cách lơ là, thà họ chịu chết chớ không thể ăn. Nhờ đó họ mới giữ còn đức độ liêm sĩ khỏi bị người khinh khi, vì miếng ăn.
7 – Người ở công chánh, chỗ không thích hợp đạo lý và chưa phải lúc đi tới thì dù cho có phồn thịnh hay danh thắng cách mấy họ cũng không đến. Họ không vì sự xúi biểu của người khác hay tự mình háo kỳ mà đi ại những chỗ chưa phải lúc. Nhứt là thời kỳ loạn lạc chia rẽ có nhiều nơi không được thích hợp nếu mình đến đó sẽ có những tai hại.
- Lẽ thứ nhứt, mình không giữ được chính danh.
- Lẽ thứ nhì, sẽ có tai bay họa gởi cho mình.
- Lẽ thứ ba, bị người khác bắt nạt mình làm việc phi pháp.
- Lẽ thứ tư, là e mình bị tiêm nhiễm việc nhơ xấu.
- Lẽ thứ năm, phải phạm tội láo khoét trong câu chuyện đối đáp với người.
Ngoài bảy việc đã kể trên, còn những điều mình muốn nói, cười hoặc đối đáp với ai cũng phải cho thích hợp. Việc đáng cười thì cười không nên cười sái lúc hoặc cười bằng cách nịnh bợ, hay cười miễn cưỡng. Cũng như lời nói phải cho đúng chỗ, không nên nói trong lúc mọi người không muốn mình nói hay nói không nghiêm chỉnh. Tóm lại, lại nói cho phải lẽ, Cười cho phải lúc, đến việc đối đáp cũng cần cho hợp lệ.
Nhờ biết xử thân được công chánh và biết phương tiện trong việc làm công chánh mà sự hành đạo của mình khiến cho kẻ xung quanh được tin tưởng mạnh mẽ, và ủng hộ cho việc làm của mình mau thành tựu.
Nói tóm lại, mục công chánh dạy mình phải giữ thân từ sự nghe, thấy, nói, cười, đối đáp, ý nghĩ và việc làm đều phải công chánh. Được như thế sẽ treo gương tốt lành cho kẻ xung quanh học theo và làm đẹp giá phẩm chung trong gia đình, và đời mình không lâm vòng pháp luật và không một điều gì chẳng thích ứng với thiên hạ. Và nếu mỗi người đều được như thế thì trong xã hội sẽ trở lại trang nghiêm tốt đẹp như
cõi Cực Lạc tại thế.
Đăng nhận xét